31 oktober 2016 plaatste het Reformatorisch Dagblad een artikel over de ervaringen van Teuni Ras en haar hond Rascha. Geschreven door: Huib de Vries

De therapeutische kracht van een zorghond

Wat therapeuten niet voor elkaar krijgen, lukt een hond soms wel. Mensen in beweging brengen, uit hun isolement halen, troosten. „Als iemand op rust gesteld is, gaat hij er stil naast zitten. Bij anderen is hij juist actief.”

De boerderij van Kees en Teuni Ras is omgeven door eindeloos akkerland. Teuni (59) geniet er nog dagelijks van. Door haar huwelijk met Kees Ras belandde de Brabantse boerendochter op de stee buiten Den Bommel, een dorp op het eiland Goeree-Overflakkee. Ze kreeg er vijf dochters en had al die jaren ook een hond. „Mijn vader was een fervent jager. Als ik me verdrietig voelde, ging ik voor de kachel naast zijn hond liggen. Die legde dan zijn kop tegen me aan. Er is weinig wat zo troostend voelt.”

Na haar huwelijk schafte ze zelf een hond aan. „De eerste twee waren vuilnisbakjes. De vorige is zestien jaar geworden. Toen hij gezwellen kreeg, hebben we hem laten inslapen.” Als het aan Kees had gelegen, was er niet direct een opvolger gekomen, maar Teuni wist na een week al dat ze niet zonder kon. Een advertentie bracht haar bij een fokkerij in België. „Ik ging voor een labrador; daarvan had die man er nog twee. De ene kwam direct op me af. Dat is meestal geen goed teken. De andere, een miezerig beestje, bleef bij de deur zitten. Ik wachtte geduldig tot hij heel langzaam, met de staart tussen de pootjes, naar me toe kwam lopen. We hadden onmiddellijk contact.”

Ideale hond

Bij de kassa kreeg ze van de verkoper te horen dat het dier een buitenlands paspoort had. „Toen viel het kwartje. Vanuit Polen en Roemenië worden karrenvrachten jonge honden, vaak heel gestreste dieren, naar Nederland en België gebracht. Vanwege de klik heb ik het beestje toch meegenomen. In het begin was hij heel nerveus, maar ik wist dat het goed zou komen. Ik heb er alles aan gedaan om hem een veilig honk te bieden.”

Zowel voor zijn bazin als voor bezoekers is Rascha nu de ideale hond. Vriendelijk, schrander en opvallend gehoorzaam, dankzij de consequente opvoeding die hij kreeg. Vanuit een positieve insteek. „Daar geloof ik in, ook bij de opvoeding van kinderen. Soms ontkom je niet aan straffen, maar het belonen van goed gedrag werkt beter.”

Het krantenbericht dat Stichting ZorgDier Nederland in Middelharnis een cursus ging geven, bracht de hondenliefhebster op het idee om van Rascha een zorghond te maken. „Tot drie jaar geleden werkte ik parttime in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Dat heb ik altijd met geweldig veel plezier gedaan, totdat ik alleen nog maar administratief werk mocht doen. Vrijwilligers en stagiairs waren met de zorg bezig, ik zat achter de computer. Daar had ik geen zin meer in. Daarom ben ik me op vrijwilligerswerk gaan richten.”

Wandeling

De labrador kwam probleemloos door de keuring. Rascha had alle kwaliteiten die van een zorghond worden verwacht. De cursus van Stichting ZorgDier is niet gericht op training van het dier, maar op het toerusten van de begeleider. „Hoe leg je contacten met mensen met allerlei beperkingen? Door mijn achtergrond was het meeste voor mij al bekend. Het leerzaamst waren de rollenspellen.”

Elke maandag gaat de inwoonster van Den Bommel nu met haar hond naar de psychogeriatrische afdeling van woon-zorgcomplex Nieuw Rijsenburgh in Sommelsdijk. „Ik heb er door Rascha de wonderlijkste dingen zien gebeuren. Mensen die volgens hun dossier niet meer bewegen, gaan hem aaien. Anderen die geen woord zeggen, beginnen ineens een heel gesprek met die hond. Door z’n houding zorgt hij voor ontspanning en haalt hij mensen uit hun schulp.

Zo nu en dan maakte ik een wandeling met een mevrouw die dat leuk vond. Toen ze steeds moeizamer ging lopen, ben ik ermee gestopt. Rascha is een actieve hond; ik moest hem voortdurend inhouden. Dat accepteert hij wel, maar prettig vindt hij het niet. Ook voor zo’n dier moet het leuk blijven. Nu wandel ik met een meneer die stevig doorloopt. Vroeger heeft hij zelf een hond gehad. Voor zijn gevoel heeft hij Rascha aan de lijn. In werkelijkheid bepaal ik het tempo, door een kortere lijn.”

Zorgkwekerij

De gave om contact te leggen met moeilijk bereikbare mensen, dankt een hond volgens de inwoonster van Den Bommel aan het zuiver aanvoelen van emoties. „Daardoor weet Rascha precies hoe hij zich in een groep moet gedragen. Als iemand op rust gesteld is, gaat hij er stil naast zitten. Bij anderen is hij juist actief. Ook naar mij toe is hij heel sensitief. Als ik me wat depressief voel, komt hij naar me toe om even mijn hand te likken of zijn kop op mijn schoot te leggen.”

Sinds kort werkt Teuni een dag per week als begeleidster bij zorgkwekerij De Nollestee in Melissant. Die richt zich op mensen met een verstandelijke beperking, soms gecombineerd met een stoornis in het autistische spectrum. Ze stelde als voorwaarde dat de hond mee moest. „Je kunt zo’n dier niet de hele dag alleen thuis laten zitten.”

Op De Nollestee loopt Rascha vrij rond. „Het is niet de bedoeling dat hij de mensen van het werk houdt, maar vooral in de pauzes zorgt hij voor vertier. Een medewerker die een dip heeft, fleurt helemaal op als Rascha naast hem gaat zitten. Dat begrijp ik. Die hond is altijd opgewekt. Als ik terugkom van boodschappen doen, verwelkomt hij me alsof ik weken van huis ben geweest. Zo’n positieve inslag laat niemand onberoerd.”

De kracht van een zorgdier

Dankzij Jan van Summeren (62) werd het fenomeen zorgdier in Nederland bekend. Tijdens een vakantie in Amerika maakte hij kennis met ”animal assisted interventions”. Veel zorginstellingen in de Verenigde Staten maken gebruik van honden (soms ook katten of konijnen) om de levenskwaliteit van hun bewoners te vergroten.

De bevlogen Brabander, afkomstig uit de indus­triële marketing, besloot daar zo mogelijk ook in Nederland gestalte aan te geven. Na de nodige voorbereidingen werd in 2003 Stichting ZorgDier Nederland opgericht, met Van Summeren als voorzitter. Doelstelling is het veilig en verantwoord inzetten van huisdieren in de zorg. Wetenschappelijk onderzoek in opdracht van Stichting ZorgDier bewees de waarde daarvan. De dieren vervullen een brugfunctie in het leggen of versterken van het contact met moeilijk te bereiken medeburgers.

De eerste hobbel die Van Summeren moest nemen, was het interesseren van zorginstellingen. „Die zijn in dit land nogal geïnstitutionaliseerd. Dat maakt het lastig om ermee te communiceren. Ze hebben bovendien allemaal hun eigen cultuur. Als je daar niet goed mee omgaat, kom je met geen hond binnen.”

In de achterliggende jaren wist ZorgDier zich een gerespecteerde plaats te verwerven. De stichting traint eigenaars van geschikte dieren, waarna ze met hun huisdier worden gekoppeld aan cliënten van een zorg- of welzijnsinstelling. Die bezoeken ze wekelijks voor het bieden van ”dagbeleving”, zoals Van Summeren het noemt.

De geselecteerde vrijwilligers worden door ervaren instructeurs getraind in regio’s met instellingen die openstaan voor zorgdieren. De intake vindt plaats door een medewerker van ZorgDier en een vertegenwoordiger van de zorginstelling. De stichting traint ook professionals van de instellingen waar wordt gewerkt, voor het creëren van draagvlak binnen de organisatie en een effectieve inzet van de beschikbare dieren met hun begeleiders.

Behalve honden zet de stichting katten in. Voor een deel van de doelgroep zijn die geschikter dan een hond. De komende jaren wil de organisatie ook het speciaal onderwijs gaan bedienen. Stichting ZorgDier ontvangt tot nu toe geen subsidie.

Twee therapeuten voor de prijs van één

Het ging Cor en Jolanda Joppe bij het aannemen van Teuni Ras om het vervullen van een parttimevacature. Haar hond namen ze op de koop toe. Al snel ontdekten de oprichters en eigenaars van zorgkwekerij De Nollestee dat het dier therapeutische kwaliteiten heeft. „Sommige medewerkers daagt hij uit tot spelen. Anderen vinden het leuk om met hem te gaan wandelen, waardoor ook mensen die moeilijk in beweging zijn te krijgen, uit zichzelf gaan lopen. En hij appelleert aan het gevoel van zorgzaamheid.”

De kracht van de hond is voor Joppe, dat hij zich soepel en natuurlijk gedraagt. „Hij is niet opdringerig of nadrukkelijk aanwezig. Wat laconiek scharrelt hij van de een naar de ander. Alle medewerkers vinden dat leuk, omdat hij rust en vriendelijkheid uitstraalt. Het effect is veel groter dan ik had ingeschat.”

Op grond van zijn ervaringen kan de zorgboer uit Melissant alle zorginstellingen adviseren om gebruik te maken van zorgdieren. „Wij hebben hier geen dieren omdat we al onze aandacht aan de medewerkers willen geven, maar vooral honden hebben bepaalde kwaliteiten die mensen niet hebben. Het is verstandig om daar gebruik van te maken. Zeker als er een begeleider meekomt, zodat je wel de lusten hebt en niet de lasten.”

Lees het artikel op de site van het Reformatorisch Dagblad