Katten zijn niet meer weg te denken uit veel huishoudens. Uit onderzoek blijkt dat gezelschapsdieren een positieve invloed hebben op de geestelijke en lichamelijke gezondheid van de mens. Meer dan 60% van de Nederlanders groeit op of leeft samen met een huisdier.
Waarom nemen mensen een dier in huis? Een huisdier biedt bijvoorbeeld gezelschap, is ‘iemand’ om voor te zorgen of is ‘maatje’ voor het leven. Huisdieren bevorderen de kwaliteit van leven. Denk hierbij aan deze effecten:
- Afname van risicofactoren voor hartziekten
- Verlaging van medicijngebruik
- Daling van artsenbezoeken
- Vermindering van gezondheidsklachten
Wetenschappelijke studies tonen aan dat huisdieren mensen activeren en bij therapie kunnen ondersteunen. Zo zijn er bij de behandeling van patiënten met schizofrenie aanwijzingen dat huisdieren, waaronder katten, een belangrijke rol kunnen spelen.
Gunstige invloed van huisdieren
Op deze gebieden spelen huisdieren, waaronder katten, een positieve rol:
- Geestelijk: vermindert gevoelens van eenzaamheid, depressie, stress en angst
- Fysiek: verlaagt hartslag en bloeddruk, het contact stimuleert beweging
- Sociaal: de interactie tussen mens en dier vormt een brug naar contact met mensen, doorbreekt isolement
- Psycho-sociaal: vermindert onrustgevoelens
- Ontwikkeling: bij kinderen stimuleert de emotionele betrokkenheid en zorg voor dieren hun leergedrag, ontwikkelproces en sociaal gedrag
Inzet van katten?
Bij inzet van huisdieren voor activering en therapie denken we vrijwel direct aan honden en paarden. Best vreemd, als je bedenkt dat er in onze samenleving 1,2 miljoen meer katten dan honden leven. Het eerdergenoemde behoefteonderzoek laat zien dat voor mensen die baat hebben bij huisdier-ondersteunde interventies, de inzet van katten meer dan gewenst is. Deze dieren kunnen hen door het stimuleren van communicatie, beweging, gevoel en geheugen weer in het hier en nu brengen. Waarom worden er dan toch weinig of geen katten in de zorg ingezet?
De kat komt niet uit de verf
Momenteel komt de inzet van katten bij huisdier-ondersteunde interventies onvoldoende uit de verf. Dat komt mede omdat goed gesocialiseerde katten schaars zijn. Bovendien is er weinig bekend over de inzet van katten in de zorg- en welzijnssector.
Daarnaast krijgen honden in Nederland een heel andere rugzak mee dan de katten als je kijkt naar omgang en socialisatie. Honden worden gesocialiseerd en zo goed mogelijk opgevoed. Ze worden gewend gemaakt aan allerlei situaties, zoals de markt en de stad, en ze krijgen hondentraining.
Bovendien kunnen hondeneigenaren bij een groot aantal activiteiten met hun honden betrokken raken en cursussen volgen: van kynologisch instructeur tot gedragsdeskundige.
Kattengedrag
Bij katten ligt dat anders. Dat heeft in belangrijke mate te maken met te weinig voorlichting en een gebrek aan kennis en onderzoek naar kattengedrag. Verreweg de meeste kattengedragsdeskundigen richten hun aandacht op het oplossen van probleemgedrag en niet op het voorkomen ervan.
Dennis C. Turner is een gerenommeerd kattenexpert. Hij geeft als reden voor het maar weinig inzetten van katten in de zorg dat ze een min of meer sedentaire levensstijl hebben. Dit betekent dat ze een vaste verblijf- of woonplaats hebben, waarin zij niet gestrest zijn en zich comfortabel voelen. Hij legt uit: ‘Wanneer katten weggehaald worden uit deze vertrouwde omgeving zullen zij vrijwel zeker gestrest raken. Denk bijvoorbeeld aan een bezoekje aan de dierenarts of een kattenpension. Tot op heden zijn er geen metingen gedaan naar stresshormonen bij katten die ingezet worden bij “visitation programs”, ofwel katten die op bezoek gaan bij kwetsbare mensen in zorginstellingen en thuissituaties. Wel zien we dat zulke metingen zelfs bij honden verhoogde stressniveaus aantonen.’
De beste therapie is alleen al het feit dat hij dichtbij is”
‘Gestapelde kennis’ staat innovatie in de weg
Over katten is er blijkbaar veel oude, ‘gestapelde kennis’ in plaats van innovatie. Het gaat meestal over probleemgedrag bij katten in plaats van hoe dit te voorkomen, namelijk door katten te socialiseren en op te laten groeien onder optimale omstandigheden. De vooroordelen zijn vaak: ‘de kat is een territoriumdier, dat thuishoort achter de geraniums en desgewenst naar buiten kan via een luikje in de deur’.
Selectie en socialisatie van het kitten spelen een heel belangrijke rol. Nieuwe katteneigenaren worden hier meestal onvoldoende over geïnformeerd. Het ontbreekt ze simpelweg aan ervaring, kennis en informatie. Dit is een van de belangrijkste oorzaken van het grote gat dat is ontstaan tussen de verantwoorde inzet van katten en honden bij huisdier-ondersteunde interventies.
Katten bereiken bepaalde cliënten wél
In de psychiatrie spelen twee dimensies een belangrijke rol:
- de nabijheids-afstandsdimensie: dit is de mate waarin mensen integreren, dan wel afstand nemen van de groep
- de competitie-dominantie-rangdimensie: deze bepaalt de macht- en dominantierelaties in een groep
Iemand die zich meer in de in de nabijheids-afstandsdimensie beweegt kan niet goed met een hond overweg, maar juist wel met een kat. Want bij de kat spelen competitie, dominantie en rangorde geen rol. Opvallend is dat een gesocialiseerde kat beter op stemmingswisselingen reageert dan een hond. Honden hebben een ‘baas’, een roedel en de rangorde binnen die roedel nodig. Katten gaan daarentegen hun eigen gang. En die zelfstandigheid prikkelt veel cliënten. Voor behandelingen van cliënten is het van groot belang dat de cliënt de ‘buitenwereld’ toelaat. We zien dat katten er vaak wél in slagen bepaalde cliënten te bereiken, terwijl dit met andere interventies niet lukt.
Een kat brengt een andere sfeer in de groep dan een hond, heel meditatief.”
Kansen voor de kat en contra-indicaties
Door campagnes, voorlichting, een juiste training en professionele uitvoering van huisdier-ondersteunde interventies, blijken katten succes te kunnen boeken in de praktijk van zorg en welzijn.
Aan het introduceren van huisdieren bij interventies in zorg, welzijn en onderwijs zijn een aantal risico’s verbonden. Er wordt immers gewerkt met mens en dier. Mensen en dieren zijn levende have en elk contactmoment is per situatie verschillend.
Een verantwoorde selectie en training van mens en dier en goede begeleiding en voorlichting kunnen incidenten voorkomen, zoals vallen, bijtwonden of zoönosen (infectieziekten die kunnen worden overgedragen van dieren op mensen en andersom). Bovendien blijkt uit literatuuronderzoek naar de mogelijke voordelen van het gezelschap van huisdieren, thuis of in een zorginstelling, in gecontroleerde gezondheidssituaties en met verantwoordelijk gedrag van de betrokkenen, dat de voordelen ver uitstijgen boven de gezondheidsrisico’s.
Natuurlijk is niet iedere kat geschikt om in te zetten bij huisdier-ondersteunde interventies, maar dat is ook zeker niet iedere hond, en ook niet iedere begeleider.
Meer katten in de zorg
Een kat in de markt
ZorgDier startte in 2012 het project: ‘Een kat in de markt’. We vinden het belangrijk dat deze nieuwe opgedane kennis over katten wetenschappelijk wordt onderzocht, doorgegeven en professioneel wordt toegepast. Met als belangrijkste voorwaarden: het waarborgen van de veiligheid en het welzijn van de bezochte cliënten en de ingezette katten.
ZorgDier zet zich hiervoor in door het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek, campagnes, voorlichting. We geven cursussen aan potentiële kattenbegeleiders.
Klik op de afbeelding voor een grotere weergave. Je kunt dan ook de achterkant lezen van de flyer.
Door deze activiteiten beginnen vraag en aanbod van katten in de zorg in Nederland zich geleidelijk aan te ontwikkelen. Deze innovatieve aanpak leidde inmiddels tot een verhoging van 10% van het aantal katten in Nederland dat ingezet wordt bij huisdier-ondersteunde interventies.
Maak een goed begin met je kitten – lees de tips
Ben jij van plan een kitten aan te schaffen of heb je net een kitten in huis? Doe je voordeel met deze praktische tips voor een goed begin met je kitten. Het vergroot de kans dat deze bijzondere dieren een positieve bijdrage kunnen leveren aan de kwaliteit van leven van kwetsbare medemensen. Hier valt nog een wereld te winnen.
Klik op het plaatje om alle tips te zien.
Wat het bezoek van katten in de zorg zo bijzonder maakt, is dat de focus ligt op wat de bewoners nog wél kunnen, en niet op wat ze niet meer kunnen.” A. Dusee, activiteitenbegeleidster jong-dementerenden
| Steun stichting ZorgDier Vrijwilligers en professionals werken samen om zoveel mogelijk mensen in kwetsbare posities de voordelen van verantwoord huisdiercontact te laten ervaren. ZorgDier werkt al 22 jaar voor mensen dankzij giften en sponsoring. Wil jij het werk van ZorgDier steunen met een bijdrage? Dat kan door een bedrag over te maken naar NL59 RABO 0184 8228 90. |
